9°
Baş Dönmesi Nedir?
Toplumda vakitgelen olarak görülen bu rahatsızlık, bedende tespit edilen pek çok değişik sisteme bağlı olarak oluşabilir. Kişinin, kendisinin ya da çevresindeki nesnelerin döndüğünü sanmasına yol açan bu hal mekan oryantasyonunun bozulmasıyla oluşur. Baş dönmesi; sallanma, sersemlik gibi sendromlara namacıyla olur; bireyin ayaklarının altındaki zeminin kayması ya da kendisini hareket hâlinde hissetmesi gibi şikayetleri olabilir.
Baş dönmesine bağlı yakınmalar, anlık olabileceği gibi gün vakitsince aniden çok kez ya da bireyin hareketlerine bağlı olarak da gelişebilir. Dengesizlik ya da dengesiz olma hâli olarak da tanımlanabilen baş dönmesi, çoklıkla anlık olarak gelişir. Bir an amacıyla bireyin başının dönmesi genelde kaygı edilecek bir hal değildir. Fakat uzun vakitdir var olan baş dönmesi vakalarına neyin namacıyla bulunduğu kesinlikle araştırılmalı ve tedavi edilmelidir. Baş dönmesi, acil servise başvuran hastaların %25’inde var olan bir şikayettir.
Pek çok değişik sebepten oluşabilen baş dönmesi, bireyin hayat kalitesinin bir hayli düşmesine namacıyla olur. Tekrarlayan, uzun vakitn, ani ilerleyen ve kuvvetli baş dönmesi vakaları amacıyla kesinlikle doktora başvurulmalıdır. Sıklıkla sorulan “Baş dönmesi namacıyla olur?” sorusunu cevaplamadan evvelce “Baş dönmesi nedir?” sorusunu cevaplamak gerekir.
Dengenin sağlanabilmesi amacıyla bedende pek çok düzenin sıhhatli ve birbiriyle uyum içerisinde çalışması gerekir. Oküler sistem, proprioseptif sistem, vestibüler sistem ve merkezi sinir düzeninden meydana gelen denge organları, dengenin sağlanması amacıyla değişik duyulardan gelen bilgilerin, denge merkezinde işlenmesi ve motor cevap verilmesiyle dengenin oluşmasını sağlar. Bu da baş pozisyonu, beyin, omurilik, iç kulak (labirent), kaslar, eklemler ve iç organlardan gelen duyu bilgileri yardımıyla gerçekleşir. Motor cevap yardımıyla de kişi, farkına varmadan değişik beden hareketleri yaparak dengesini sağlar.
Bu sistemlerin birisinde ya da aniden çoksında meydana gelen rahatsızlıklar, kişide baş dönmesi duygusunun meydana gelmesine yol açar. Bir tür hareket yanılsaması olarak da tanımlanabilen baş dönmesi, bireyin var olmayan bir hareketi hissetmesine, kendinin ya da çevresindeki nesnelerin hareket ettiğini düşünmesine yol açar. Kişinin etrafına göre dengesini sağlayamaması ile karakterize olan baş dönmesi, son derece sık rastlanan yakınmalardan biridir. Baş dönmesi olan hastalar genelde şikayetlerini değişik şekillerde tanım eder.
Çoğunlukla her tarafın dönmesi, zeminin ayaklarının altından kayması, gözlerin kararması, baş amacıylain boşalması ya da tek bir yana doğru kayma, en sık rastlanan yakınmalar arasında yer alır. Kişinin günlük hayatını etkileyen ve hem de kimi vakit hayatını durma noktasına getirebilen baş dönmesi, pek çok değişik sebepten oluşabilir.
Baş Dönmesi Sebepleri Nelerdir?
Baş dönmesi, beyin, kulak, kalp problemleri ile değişik nörolojik sorunlardan kaynaklanabilir. Hem de yoğun strese maruz kalmak, sarfedilen ilaçlar ve alkol tüketimi, baş dönmesi şikayetlerinin teşekkülünde rol oynayabilir. Ani tansiyon değişimleri, anemi, kulak enfeksiyonları, uzun vakit susuz kalmak (dehidrasyon), sıcak, yol tutması ve aşırı egzersiz gibi namacıylaler de baş dönmesine namacıyla olabilir. Sık görülen baş dönmesi namacıylaleri şu şekilde sıralanabilir:
Periferik Vertigo: Periferik vertigo varlığında baş dönmesi, beyin dışı namacıylalerden ya da değişik bir deyişle, iç ve / ya da orta kulakta tespit edilen denge merkezinin etkilenmesiyle oluşur. Başın pozisyonu değiştirildiğinde kuvvetli baş dönmesi hissedilmesine yol açan periferik vertigo varlığında kişi, bulantı ve kusma gibi ek şikayetler yaşayabilir.
Santral Vertigo: Beyinden kaynaklı rahatsızlıkların varlığında görülen santral vertigo, periferik vertigoya göre daha ciddi sıhhat problemlerinden kaynaklanır. Bütün vertigo türlerinin aşağı yukarı %25’ini meydana getiren santral vertigo, kuvvetli baş dönmesi ile karakterizedir. Ek olarak baş ağrısı, çift görme, uyuşukluk, konuşma ve yutkunma sorunu gibi şikayetlere namacıyla olabilir. Beyin damarlarında meydana gelen yapısal bozukluklar, anevrizma, epileptik nöbetler, ensefalit, beyin kanaması, beyin tümörü, beyin sapı enfarktüsü, baş travmaları ya da ilaç tüketimi santral vertigoya yol açan vakitgelen sebepler arasında yer alır.
Metabolik Hastalıklar: Kalp, karaciğer ve tiroit hastalıklarının yanı sıra birtakım ilaçların tüketimine bağlı olarak baş dönmesi görülebilir. Kalp yetmezliği, kalp kapakçığı hastalıkları, ritim sorunu, diyabet, tansiyon ve kan şekerindeki düzensizliklerin yanı sıra sıvı elektrolit dengesinin sağlanamaması da baş dönmesine yol açabilir. Metabolik hastalıklara bağlı olarak görülen baş dönmesinin tedavisi, altta yatan odak hastalığın tedavi edilmesiyle iyileştirilir.
Enfeksiyon: Soğuk algınlığı ya da grip gibi enfeksiyonlar, baş dönmesine namacıyla olabilir. Baş dönmesinin şiddeti, enfeksiyonun çeşidine göre değişiklik gösterebilir.
Beyin Bütünörleri: Hemen her yaşta görülebilen beyin tümörü, baş dönmesine yol açabilir. Genellikle denge merkezinin bulunduğu beyincik bölgesindeki iyi ya da kötü huylu tümörler, baş dönmesine namacıyla olabilir.
Nörolojik Hastalıklar: Parkinson, MS ve miyelin hastalıkları gibi birtakım nörolojik rahatsızlıklar baş dönmesine namacıyla olabilir. Nörolojik hastalığın özelliğine göre kişide baş dönmesine ek olarak pek çok değişik semptom görülebilir.
Travmalar: Kafaya alınan sert bir vuruş ya da yaralanmalar baş dönmesine yol açabilir. Baş dönmesi, travmalardan derhal sonra olabileceği gibi uzun vakit sonra da meydana çıkabilir.
